سپتیک تانک (به انگلیسی: Septic Tank) یا مخزن سپتیک فاضلاب یا گند انبار، برای تصفیه فاضلاب خانگی و صنعتی استفاده می‌شود و از گرفتگی چاه جلوگیری می کند، در این مقاله توضیح داده شده که سپتیک تانک چیست، کاربرد آن در کجا ها است، ساختار سپتیک تانک به چه صورت است، و اینکه جنس های مختلف آن کدام ها هستند.

سپتیک تانک چیست؟

سپتیک تانک (مخزن سپتیک)، یک نوع مخزن دفنی عمودی یا افقی است که در تصفیه فاضلاب و کاهش بار آلایندگی آن، نقش بسزایی دارد. این مخزن که از جنس بتن، فایبرگلاس یا پلی اتیلن است، برای جداسازی مواد جامدِ موجود در فاضلاب و جلوگیری از کور شدن سوراخ‌های چاه استفاده می‌شود. این مخزن پیش‌تصفیه، ساده‌ترین و البته به عنوان مفیدترین سیستم پیش‌تصفیه فاضلاب بهداشتی و انسانی می‌باشد. از سپتیک تانک می‌توان در مناطقی که به سیستم فاضلاب متصل نیستند هم استفاده کرد.

سپتیک تانک

کاربرد سپتیک تانک

سپتیک تانک (گند انبار) مخزنی است که برای تصفیه فاضلاب کاربرد دارد و مراحل آن شامل ته نشینی، شناور سازی و فرآیندهای بی هوازی بیولوژیکی است. فرآیند بی هوازی، باعث کاهش مواد جامد و آلی می‌شود که عمل تصفیه را در حد متوسط انجام می‌دهد سپس تمامی جامدات را به مایع رقیق تبدیل می‌کند و باعث می‌شود تا از گرفتگی سوراخ‌های چاه جذبی در فاضلاب شهری جلوگیری شود.

ساختار سپتیک تانک یا مخزن سپتیک فاضلاب یا گند انبار

لوله ورودی: فرآیند تصفیه فضولات به وسیله سپتیک تانک، از ورود فضولات از طریق لوله ورودی انجام می‌شود.
مخزن سپتیک تانک: این قسمت که بیشترین حجم (یعنی حدود ۶۶٪) سپتیک را به خود اختصاص داده، فضولات و پساب‌ها را در خود ذخیره می‌کند. ذرات خارجی و مواد معلق به دلیل وزن بالا، در قسمت پایین ته‌نشین و روغن و چربی‌ها در بالای مخزن شناور می‌شوند. مواد جمع شده در کف مخزن، به توده‌ای از لجن تبدیل شده و به تکثیر و رشد میکروارگانیسم‌ها کمک می‌کنند و پس از گذشت مدت زمان مشخص، این موضوع باعث تجزیه فضولات می‌شود.
دیوار جدا کننده: این قسمت که بافل یا دیوار میانی هم نامیده می‌شود از ورود لجن، چربی و روغن‌های شناور به داخل مخزن زلال سازی، جلوگیری می‌کند.
مخزن زلال‌سازی: این مخزن که حجم آن کمتر (۳۳٪) از فضای کلی سپتیک تانک است، عمده رسوبات این بخش را تبدیل به لاشه میگروارگانیسم‌ها کرده و طی فرآیند بی هوازی به تجزیه آنها می‌پردازد.
لوله خروجی: تجزیه مواد آلی و واکنش‌های بیولوژیکی، علاوه بر تصفیه فاضلاب، حجم زیادی از لجن را به بیوگاز تبدیل می‌کند. این گازها که “متان” و “دی اکسید سولفور” نامیده می‌شوند، از طریق لوله خروجی از مخزن خارج می‌شوند.
سیفون: پساب مخزن اولیه از طریق دیواره بین آنها به مخزن ثانویه منتقل می شود و مواد روغنی و چرب شناور روی آب، در نهایت از لوله خروجی مخزن، تخلیه می‌شوند. در قسمت ورودی هم یک سیفون وجود دارد، که مانع از برگشت بوی نامطبوع در زمانِ عدم استفاده از آن می‌شود.

بخش‌های مختلف سپتیک تانک

۲ نکته مهم در مورد ساختار سپتیک تانک

یکی از نکات مهمی که در زمان نصب و نگهداری سپتیک تانک یا مخزن سپتیک اهمیت دارد، استفاده از ونت (Ventilator) یا هواکش، جهت انتقال گازهای بدبو به بالاترین نقطه ساختمان است. در صورت تجمع گازهای انباشته در مخزن، حتی می‌تواند منجر به انفجار سپتیک تانک نیز شود.
نکته دوم؛ پساب خروجی از سپتیک تانک است که به هیچ عنوان امکان استفاده از آن برای آبیاری فضای سبز و زمین وجود ندارد. این کاربرد تنها با ایجاد شبکه زهکشی در زیر زمین اتفاق می‌افتد که در اکثر کشورهای اروپایی نیز رایج است.

جنس انواع سپتیک تانک

سپتیک تانک پلی اتیلنی
سپتیک تانک بتنی
سپتیک تانک فایبرگلاس
سپتیک تانک استیل

انواع سپتیک تانک

سپتیک تانک پلی اتیلن

پلی اتیلن، مزایای بسیار زیادی دارد و روز به روز به گسترش آن افزوده می‌شود. همین موضوع سبب شده تا از آن برای ساخت سپتیک تانک استفاده شود. مزایای استفاده از مخازن پلی اتیلنی را در ادامه معرفی می‌کنیم:

مقاومت بالا در برابر ضربه
وزن سبک و امکان جابجایی راحت
امکان دفن در زیر زمین
سهولت تخلیه و بهره‌برداری به سبب داشتن دریچه‌ها
ضد اشعه ماوراء بنفش خورشید(Anti UV)
بدون بو و کاملا ایزوله
آب‌بندی کامل و عدم انتشار آلودگی
طول عمر بالا
هزینه مقرون به صرفه
قابلیت ساخت در ابعاد مختلف

سپتیک تانک فایبرگلاس

نوع دیگری از سپتیک تانک، فایبرگلاس یا کامپوزیت است که در برخی از کشورها به دلیل نبودن تکنولوژی تولید مخزن HDPE و گران بودن مواد PE، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بزرگترین مزیت این نوع مخزن‌های سپتیک، مونتاژ در محل است که هزینه حمل و نقل آن را بسیار کاهش می‌دهد، اما همچنان هزینه مونتاژ آن در محل بسیار بالاست.
اما بزرگترین ایراد این نوع سپتیک تانک، ضخامت بدنه آن است که به ۱۰ تا ۱۲ میلیمتر می‌رسد. این موضوع سبب می‌شود تا امکان بارگذاری روی سیستم تصفیه فاضلاب از بین برود و در نتیجه قیمت نهایی آن بسیار بالا باشد.

سپتیک تانک بتنی

سپتیک تانک از جنس بتن به دو صورت قابل تولید است. این مخزن سپتیک با مصالح بنایی توسط کارگر و بنا ساخته می‌شود. برای ساخت این مخزن سپتیک از آجر، سیمان ضد سولفات (سیمان تیپ ۵) و ایزوگام استفاده می‌شود. کمترین حجم این سپتیک‌ها ۱۰ متر مکعب و محبوب‌ترین آنها ۲۰ متر مکعب است.

سپتیک تانک استیل

مزیت این نوع سپتیک تانک، مقاومت بالا در برابر نیروهای شناور است، اما سپتیک تانک استیل به دلیل مقاومت کم در برابر خوردگی، هزینه بالای نگهداری و ماندگاری پایین، از محبوبیت کمتری نسبت به دیگر مخازن سپتیک تانک برخوردار است.

سپتیک تانک استیل

حداقل مشخصات مورد نیاز برای نصب مخزن سپتیک

عمق داخلی ۱/۵ متر و عمق مایع ۱/۲ متر
طول مخزن نباید بیشتر از ۳ برابر عرض باشد و ظرفیت مایع کمتر از ۹۶۰ گالن نباشد.
ایجاد سوراخ یا خروجی استاندارد، برای هر محفظه
مخزن باید آب بند یا عایق باشد که بهترین نوع آن مخزن‌هایی از جنس پلی اتیلن یا پلاستیکی است.

موارد استفاده از سپتیک تانک

سپتیک تانک‌ها در ساختمان‌های مسکونی بزرگ استفاده بیشتری دارند. همچنین در هتل‌ها، رستوران‌ها، کارگاه‌های صنعتی و عمرانی، کارخانه‌های تولیدی و صنعتی، مکان‌های تفریحی و ورزشی، مجتمع‌های تجاری و اداری و همچنین بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند.

خـلاصـه مـقـالـه :

سپتیک تانک، مخزن بزرگی است که قبل از ورود فاضلاب به چاه، با کاهش خلوص فاضلاب خانگی، مانع از گرفتگی لوله‌های فاضلاب شهری می‌شود. مخزن های سپتیک با توجه به جنس آن، به چند دسته بتنی، استیل، فایبرگلاس و پلی اتیلن تقسیم می‌شود. با توجه به توضیحاتی که در بالا گفته شد، بهترین نوع آن پلی اتیلنی است که دارای اجزای ثابت و مشخصی است. این مخزن، نقش بسیار زیادی در تصفیه انواع فاضلاب شهری و صنعتی دارد.