جلبک مخزن نوعی علف دریایی است که در اثر فعالیت‌های فتوسنتزی به وجود می‌آید و در مخازن آب به دلیل وجودِ آب و نور خورشید، رشد می‌کند. رشد جلبک در مخازن آب، باعث سمی شدن یا تغییر کیفیت آب می‌شود، بنابراین آب داخل مخزن، غیر قابل استفاده شده و بر روی انسان یا حیوان اثرات منفی می‌گذارد. به همین دلیل باید از ایجاد جلبک در مخازن آب جلوگیری کرد و یا پس از جلبک زدن، برای از بین بردن این موجودات اقدام کرد. در این بخش، با جلبک آشنا شده و راه‌های جلوگیری و از بین بردن جلبک در مخزن آب را توضیح می دهیم (مواردی مثل استفاده از مخزن های سه لایه ضد جلبک، تمیز کردن مرتب مخزن، استفاده از کلر، استفاده از سرکه یا سفید کننده، استفاده از دیگر تصفیه کننده های شیمیایی و …)

جلبک چیست؟

جلبک، همانند گیاه نوعی ارگانیسم فتوسنتزی است که در اثر تابش نور خورشید به آب به وجود می‌آید. این موجودات به صورت تک سلولی و چند سلولی هستند و به دلیل داشتن ماده ‘سبزینه یا کلروفیل’ می‌توانند در آب زندگی کنند. برخی از جلبک‌ها، می‌توانند مفید باشند و آب را از آلودگی پاک می‌کنند و برخی دیگر باعث تولید سموم در آب می‌شوند. وجود جلبک در آب باعث رشد باکتری‌های بد بو و نامطبوع می‌شود و استفاده از آبی که جلبک در آنها رشد کرده، می‌تواند برای انسان یا حیوان سمی باشد.

سبزینه یا کلروفیل (به انگلیسی: Chlorophyll)، رنگدانه سبزرنگی است که در بیشتر گیاهان، خزه‌ها و سیانوباکترها و نورپروردها که کلروپلاست ندارند، یافت می‌شود. سبزینه، بخش بزرگ نور آبی و قرمز را جذب، و نور سبز و زرد را از بین طیف‌های الکترومغناطیسی بازتاب می‌کند. رنگ سبز گیاهان به دلیل بازتاب نور سبز از کلروفیل‌هاست.

جلبک در آب

چگونه جلبک رشد می‌کند؟

عوامل رشد جلبک و ایجاد پایداری در مخزن آب، شامل موارد زیر است:

نور: تابش نور خورشید باعث رشد جلبک می‌شود، هرچه نور خورشید به داخل مخزن آب بیشتر نفوذ کند، میزان جلبک و ماندگاری این موجود بیشتر می‌شود.
دما: آب گرم و دمای بالا رشد جلبک را افزایش می‌دهد.
راکد بودن آب: اگر آب در فضای محبوس و به صورت راکد و بدون حرکت بماند، شرایط ایجاد جلبک در آن بیشتر می‌شود.
شفاف بودن مخزن: شفاف بودن مخزن باعث عبور راحت‌تر نور خورشید به داخل منبع آب می‌شود و در نتیجه جلبک‌ها نیز راحت‌تر در آن رشد می‌کنند.
مواد مغذی: موادی مانند نیتروژن و فسفر که مغذی هستند، امکان رشد جلبک را بیشتر می‌کنند.

جلبک در آب

از بین بردن جلبک

به طور کلی ۵ روش برای از بین بردنِ جلبک در مخزن وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

تمیز کردن مخزن به طور مرتبه

اگر مخزن در معرض تابش مستقیم نور خورشید باشد، باید به طور مرتب تمیز شود، به طور مثال هر یک یا دو ماه، در برخی شرایط ممکن است مجبور باشید هر هفته مخزن را تمیز کنید. اما در صورتی که مخزن در مسیر تابش مستقیم نور خورشید نیست، می‌توان هر سه تا شش ماه نسبت به شستشوی آن اقدام کرد. توجه داشته باشید، پس از شستشوی مخزن به طور کامل، حتما مخزن را به خوبی آبکشی کنید.

استفاده از کلر

کلر باعث توقف رشد جلبک می‌شود و علاوه بر از بین بردن جلبک، از آب در برابر آلودگی‌ها محافظت می‌کند. استفاده از کلر در آب باید به میزان ۴ یا ۵ میلی گرم در هر لیتر باشد، این مقدار از کلر به دلیل ناچیز بودن، مزه آب را تغییر نمی‌دهد و در آن تغییری به وجود نمی‌آورد.

استفاده از سفید کننده یا سرکه

سفید کننده پس از تماس با جلبک، بلافاصله شروع به از بین بردن سلول‌های جلبک می‌کند، اما نباید اولین گزینه برای از بین بردن جلبک باشد، زیرا که در صورت حل شدن در آب آشامیدنی، آب را غیر قابل مصرف می‌کند. در واقع سفید کننده یا جوش شیرین، تنها در زمان شستشوی مخزن و از بین بردن جلبک و باکتری در آن کاربرد دارد.

طرز استفاده از سفید کننده یا سرکه در مخزن آب به این صورت است که چهار قاشق چایخوری از آن در هر ۴ لیتر آب اضافه می‌کنیم و از این میزان محلول مخزن را شستشو می‌دهیم. سپس به کمک بُرس، سطح مخزن را شسته و با شلنگ آب می‌کشیم. این فرآیند نه تنها جلبک‌ها و باکتری‌های مخزن را پاک می‌کند، بلکه برای جلوگیری از ایجاد جلبک در مخزن هم مناسب است.

استفاده از دیگر تصفیه کننده‌های شیمیایی آب

تصفیه کننده‌هایی مانند سولفات مس، سولفات روی، سیمازین، هیپوکلریت کلسیم و کاپسراید از جمله مواد ضد جلبک شیمیایی هستند، اما استفاده از آنها عموما پیشنهاد نمی‌شود، زیرا این مواد شیمیایی دستورالعمل‌های خاص خود را دارند و ممکن است باعث مسموم شدن انسان یا حیوان، در زمان مصرف آب شوند.

اضافه کردن کاه جو

استفاده از کاه جو، باعث اکسیداسیون آب می‌شود که برای جلوگیری و از بین بردن جلبک کاربرد دارد.

چگونه از رشد جلبک جلوگیری کنیم؟

همانطور که میدانید، مخزن‌های مختلفی وجود دارد که از نظر ویژگی و جنس مواد بکار رفته، متفاوت هستند. برای نگهداری و ذخیره سازی آب شرب و اطمینان از بهداشتی بودن آنها، باید از مخزن ضد جلبک استفاده کرد. خصوصیات لازم برای تشخیص این نوع مخزن پیچیده نیست و عواملی مانند دیواره‌های نفوذ ناپذیر در برابر نور خورشید و اشعه فرابنفش یا دیواره داخلی صاف و بدون موج، طبق مطالعات از رشد جلبک‌ها جلوگیری می‌کنند.

جلویگری از جلبک زدن آب

برای تشخیص این موضوع، می‌توانید مخزن را در معرض تابش نور خورشید قرار دهید و درب آن را باز کنید؛ سپس داخل مخزن را نگاه کنید تا متوجه شوید که آیا نور خورشید دیواره‌های مخزن را روشن می‌کند یا نه؟ با این ترفند می‌توانید از ضد جلبک بودن مخزن مطمئن شوید. مخزن‌هایی که داخل آنها تیره باشد، ضد جلبک هستند، اما مخزن‌های ضد جلبک تنها مخازن تیره نیستند، در ادامه، انواع مخازن ضد جلبک را معرفی می‌کنیم:

مخازن ضد جلبک

مخازن ضد جلبک، مخازنی هستند که از یک لایه محافظ در برابر نور خورشید تشکیل شده‌اند. از پرکاربردترین مخازن ضد جلبک می‌توان به مخازن پلاستیکی یا پلی اتیلن اشاره کرد که به دلیل تنوع محصول و تعداد لایه، بهترین نوع مخزن ضد جلبک به شمار می‌روند. در صورتی که منبع آب دارای خاصیت ضد جلبک باشد، برای نصب مخزن در موقعیت‌های مختلف و شستشوی مداوم آنها، نگرانی وجود نخواهد داشت. در قسمت مخزن سه لایه ضد جلبک، می توانید بیشتر درباره این مخزن ها بخوانید.

بطور کلی، اگر رنگ مخزن تیره باشد، امکان عبور نور خورشید به داخل آن، از بین می‌رود و اگر اجازه عبور نور از سقف یا دیواره‌های کناری مخزن نباشد، امکان رشد جلبک در مخزن وجود نخواهد داشت. بنابراین یکی از روش‌های جلوگیری از ایجاد جلبک در آب، استفاده از مخزن تیره است. اما یکی از مشکلات در مخازن تیره، گرم شدن آب درون آنهاست و در صورتی که اندکی نور به داخل آن نفوذ کند، در کنار گرمای آب و دمای بالا، رشد جلبک در مخزن گسترش می‌یابد.

عایق بندی مخازن

سومین روش برای جلوگیری از رشد جلبک در مخزن آب؛ ایجاد پوشش‌هایی مانند فوم، آلومینیوم، ورق آلومینیوم و نایلون حباب‌دار است. این پوشش‌ها اجازه عبور نور را به داخل مخزن نداده و همینطور می‌تواند عایق سرما و گرما برای مخزن باشد و به این ترتیب از رشد جلبک در داخل مخزن آب جلوگیری می‌کند.

استفاده از سایه‌بان

ایجاد پوشش برای مخزن آب توسط سایه‌بان می‌تواند از تابش نور خورشید به مخزن جلوگیری کند و مانع از رشد جلبک در آن شود. اما باید توجه داشته باشید، در محیط‌هایی مانند باغ، ممکن است با مشکلاتی مانند فضولات پرندگان مواجه شوید که باعث ایجاد جلبک در آب می‌شوند.

سیستم تصفیه چند مرحله‌ای

در زمان ساخت مخزن، با قرار دادن فیلترهای مختلف، به خصوص فیلتر UV، می‌توان از عبور نور خورشید و اشعه فرابنفش به داخل مخزن جلوگیری کرد. بهترین روش برای جلوگیری از رشد جلبک در داخل مخزن نیز “فیلتراسیون” است که هر چقدر تعداد فیلتر و مراحل عبور از آنها بیشتر باشد، میزان کیفیت آب داخل مخزن هم بیشتر می‌شود.

نکات مهم در زمان جلبک زدن مخزن

در صورتی که در موقعیت آب و هوایی گرم زندگی می‌کنید، منطقی است که مخازن آب را در طبقه‌های پایین ساختمان و محل زندگی خود نصب کنید.
از اینکه مخزن و لوله‌های اتصالات آب به دور از تابش مستقیم نور خورشید باشند، اطمینان حاصل کنید.
استفاده از فیلترها و صافی‌ها برای راحت‌تر استفاده کردن از مخزن، پیشنهاد می‌شود.
مخازن دارای دیواره‌های داخلی صاف، برای شستشو، گزینه‌های بهتری به حساب می‌آیند.

ایجاد جلبک در آب در سمت چپ تصویر

خـلاصـه مـقـالـه :

بهترین راه مبارزه با جلبک، پیشگیری از رشد آن است، اما در صورتی که نیاز باشد باید به طور استاندارد از روش‌های مختلفی برای از بین بردن جلبک در داخل مخزن اقدام کرد. جلبک، یک گیاه سبز یا قرمز رنگ است که در اثر نور خورشید رشد می‌کند و ممکن است باعث از بین رفتن آب آشامیدنی شود. در این مقاله، روش‌های جلوگیری و از بین بردن جلبک را بررسی کردیم و نکاتی را در مورد ذخیره سازی آب بیان کردیم که در صورت رعایت این دستورالعمل‌ها، از رشد جلبک در آب جلوگیری خواهد شد.