آشنایی با درخت بائوباب (Baobab)، درخت بومی و نمادی از آفریقا

درخت بائوباب (به انگلیسی: Baobab) با نام علمی “آدانسونیا دیجی‌تاتا”، درختی بومی و نمادی از قاره آفریقا است که بلندی آن به ۵۰ متر می رسد. این درخت، بزرگترین مخزن آب زنده دنیاست! که ظرفیتی برابر با ۱۲۰ هزار لیتر آب را در تنه خود ذخیره می‌کند، تا در زمان بی آبی از آن استفاده کند. این درخت به درخت “موش مرده” معروف است و خاصیت آنتی باکتریال و آنتی اکسیدان هم دارد. درخت بائوباب، به طور کلی، شش گونه در کشور ماداگاسکار و دو گونه دیگر در شبه جزیره عربستان و استرالیا دارد و بسیار نادر است.

درخت بائوباب چیست؟

بائوباب به معنی “پدر بذرهای زیاد” است. این درخت قوی هیکل، دارای هیبت زیادی است و طول عمر آن به ۱۵۰۰ سال می‌رسد. بزرگی این درخت به قدری است که ۴۰ نفر می‌توانند داخل آن پناه بگیرند. در گذشته از این درخت به عنوان خانه، فروشگاه، زندان، انبار و پناهگاه نیز استفاده می‌کردند. رنگ آن خاکستری نزدیک به طوسی است و هزاران موجود در داخل شکاف‌هایش زندگی می‌کنند. این درخت‌، گونه‌ای عجیب از خلقت به شمار می‌رود و از گل و میوه تا تنه و چوب آن، کاربردهای زیادی دارد. قطر این درخت، به ۹ تا ۶۰ متر می‌رسد! و تنه بلند و قهوه‌ای رنگ آن، مانند تانکر و منبع آبی حجیم است.

درخت بائوباب ، یکی از درختان معروف افریقا

میوه درخت بائوباب

میوه‌های این درخت سرشار از ویتامین C، کربوهیدرات، فسفر و پتاسیم است و به “نام میمون” شهرت دارد. طول این میوه به ۴ متر می‌رسد و دارای وزن ۱/۳ کیلوگرم است. بخش اسفنجی آن دارای ماده‌ای لعاب‌دار و رنگ قرمز است که طعم ترش و شیرین دارد. این میوه دارای پوسته‌ای ضخیم است و قسمت اسفنجی آن، به دلیل داشتن مواد مغذی غنی “غذای کامل” هم نامیده می‌شود.

میوه درخت بائوباب

میوه این درخت را می‌توان خورد یا در آب خیس کرد و به صورت نوشیدنی تازه استفاده کرد یا در مربا نگهداری کرد یا برشته و آسیاب کرد، تا ماده‌ای به صورت قهوه درست شود. از پوست آن نیز برای ساختن طناب، حصیر، سبد تــا کاغذ و پارچه می‌توان استفاده کرد. خفاش‌ها نیز از شهد این درخت، تغذیه و گل‌های این درخت را گرده افشانی می‌کنند.

خواص میوه درخت منبع آب

نان میمون (میوه بائوباب) دارای خواص ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد ویروسی و خواص آنتی اکسیدانی است؛ به دلیل دارا بودن این خواص، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. میوه این درخت دارای خواص ارزشمند درمانی و دارویی است.

عصاره میوه بائوباب، حاوی مقادیر بالایی از پلی فنول است که این ماده به هضم بهتر نشاسته در بدن کمک می‌کند.  این بخش از میوه بائوباب؛ از نظر پروبیوتیک، رشد باکتری‌های سالم در روده انسان را افزایش می‌دهد و آفریقایی‌ها از این میوه، برای درمان بیماری‌های اسهال و یبوست استفاده می‌کنند. از دیگر خواص میوه درخت منبع آب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تقویت استخوان
• کاهش فشار خون
• تقویت دستگاه گوارش
• کمک به هضم غذا
• تقویت باروری

افسانه‌هایی در مورد درخت بائوباب

افسانه‌های زیادی مورد درخت بائوباب وجود دارد که در ادامه برخی از زیباترین آنها را بیان می‌کنیم:

• افسانه خوردن دوشیزگان

افسانه‌ای وجود دارد که در گذشته یک درخت بائوباب عاشق ۴ دختر زیباروی شده و زمانی که این دخترها به سن بلوغ می‌رسند، ازدواج می‌کنند و درخت بائوباب نیز از سر حسادت، دوشیزگان را می‌خورد.

• افسانه مرد شدن پسرها

یکی از کاربردهای درخت بائوباب، درست کردن طناب، تشک، سبد است که با خیساندن پوسته تنه بائوباب در آب، حاصل می‌شود. مردم لیمپوپو بر این باور بودند که اگر از این آب برای شستن پسر استفاده شود، این پسر تبدیل به مرد می‌شود.

• افسانه فرزند آوری بیشتر

برخی از مردم در کرال‌ها، بر این باور بودند که به دلیل افزایش جمعیت در این منطقه، درختان بائوباب انرژی و ویتامین زیادی دارند و این موضوع باعث افزایش فرزند آوری شده است. جالب است بدانید پزشکان نیز این موضوع را تایید کردند.

افسانه‌های درخت بائوباب

انقراض درخت بائوباب

این درختان به صورت بوته‌زارها و به صورت انفرادی رشد می‌کنند. مرگ درخت بائوباب در اثر تغییرات آب و هوایی صورت می‌گیرد و دلیل اصلی انقراض این درختان ارزشمند، گرم شدن زمین و نبود بارندگی است. به طور مثال: در سال ۲۰۱۱، درخت “Panke” در زیمبابوه با ۲۴۵۰ سال قدمت، از بین رفت. آمار نشان داده، از سال ۲۰۰۵ تا به حال، هشت درخت از سیزده درخت بائوباب از بین رفته‌اند. سازمان‌های زیادی مانند کمپین جهانی درختان (Global Trees Campaign)، در ماداگاسکار با هدف کاهش تلفات بائوباب‌ها، فعالیت می‌کنند. نهادهای تشکیل شده دیگری به نام برنامه نگهبانان بائوباب‌ها (Baobab Guardians Program)، نیز برای کاشت بیشتر این درخت و ایجاد آگاهی از محیط زیست، در حال فعالیت هستند.

چطور از انقراض درخت بائوباب جلوگیری کنیم؟

تکثیر درخت بائوباب از طریق بذر اتفاق می‌افتد و به این منظور بذرها باید به مدت یک شبانه روز در پارچه‌ای مرطوب نگهداری شوند و این موضوع باعث راحت‌تر جوانه زدن بذرها خواهد شد. سپس بذرها به زمین اصلی و خاک منتقل می‌شوند. ضمن اینکه این بذرها باید با ارتفاع زیاد و در فاصله ۷ تا ۹ متر از یکدیگر قرار بگیرند. زیست بوم اصلی این درختان در ناحیه‌های ساوان است. اکوسیستم ساوانای خشک آفریقا، نیاز ضروری به درخت بائوباب دارد و این درخت در مرطوب نگه داشتن، بازیافت مواد مغذی و کاهش فرسایش خاک آن، تاثیر مستقیم دارد.