مخزن زیتون؛ بهترین راه و روش نگهداری و ذخیره‌سازی زیتون
مخزن زیتون؛ از بهترین روش‌های نگهداری زیتون است. همانطور که میدانید در فصل برداشت زیتون، وجود ظرفها و محفظههایی برای نگهداری و فرآوری زیتونهای ...
معراج نوریه
۳ دی ۱۴۰۲مخزن کشاورزی مناسب باغ و مزرعه، می‌تواند به بهبود بهره‌وری آب و افزایش تولید محصولات زمین منجر شود. آب برای صنعت کشاورزی حیاتی و بحرانی است و امروزه دغدغه هر کشاورز تامین آب زمین زراعی خود است. بدون آب کافی، گیاهان قادر به رشد و توسعه صحیح نخواهند بود، بنابراین مدیریت منابع آب و استفاده بهینه از آن در صنعت کشاورزی بسیار اهمیت دارد.
ضمن اینکه، علاوه بر آبیاری از منابع آب در فرآیندهای دیگری در صنعت کشاورزی استفاده می‌شود. که برخی از آنها عبارتند از پرورش دام، طیور و ماهی، نیاز به آب جهت شستشو و تهویه محیط هستند. در این مطلب به بررسی مخزن کشاورزی و تاثیر آن بر مدیریت مصرف آب در این صنعت می‌پردازیم.
مخزن کشاورزی
یکی از راههای ذخیره‌سازی و مدیریت مصرف آب در زمین‌های زراعی و کشاورزی “مخزن آب” است. یکی از بهترین انواع مخازن آب برای ذخیره‌سازی آب در زمین‌های کشاورزی مخزن پلی اتیلن است. این منابع آب از جنس پلاستیک با چگالی بالا تولید می‌شوند. تانکر پلاستیکی، از تبخیر بیش از حد و همچنین نفوذ بیش از حد آب در زمین جلوگیری می‌کند و برای کشاورزانی که حق آب مخصوص دارند، بسیار مناسب است. ضمن اینکه معمولا پس از ذخیره‌سازی، آب با روش “آبیاری قطره‌ای” به گیاه یا محصول می‌رسانند.
مخزن کشاورزی و تجهیزات آبیاری قطره‌ای
انواع مخازن کشاورزی
- مخازن پلی اتیلن
- مخازن بتنی
- مخازن فایبرگلاس
- مخازن فلزی
- ورق‌های ژئوممبران
منبع آب از نوع پلاستیکی که امروزه محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند، دارای وزن پایین، قابلیت جابجایی و نصب آسان هستند. از دیگر مزیت‌های منبع ذخیره پلاستیکی در کشاورزی، می‌توان به مقاومت و طول عمر بالا، قیمت مناسب نسبت به دیگر تانکرها و استفاده از آنها به عنوان عایق حرارتی اشاره داشت. ضمن اینکه، منبع‌های کشاورزی از جنس پلی اتیلن، دارای ابعاد و کیفیت‌های متنوع هستند و قابلیت نگهداری آب و مواد مختلف دیگر مانند صنایع غذایی را نیز برخوردارند.
نکات مربوط به نصب مخزن پلی اتیلن در زمین کشاورزی
مهمترین مرحله برای نصب مخزن پلاستیکی، قرار گرفتن در محل نصب به صورت صحیح است، به طوری که هیچگونه فشاری به دیواره‌های مخزن از هیچ طرف وارد نشود.
سطح زیر مخزن باید صاف و یکدست و بدون هیچگونه شیب و پستی و بلندی باشد. متداول‌ترین زیرسازی مخزن آب برای نصب مخزن در باغ و زمین کشاورزی، مواد زیر مخزن، می‌تواند برگرفته از موارد زیر باشد:
- سطح با ماسه و شن
- سطح با خاک رس
- سطح سیمانی
در صورتی که از خاک، شن و ماسه برای نگهداری مخزن استفاده می‌کنید ، حتما مطمئن شوید که میزان تراکم سطح آن به قدری محکم هست که در اثر باد و باران جابجا نشود.
سطح زیر مخزن را به خوبی تمیز کنید تا هیچگونه سطح تیز مانند سنگ‌ریزه در آنها قرار نداشته باشد و امکان سوراخ شدن مخزن به وجود نیاید.
- مخزن بتنی
مخازن بتنی دارای طول عمر بالایی هستند، اما امکان نفوذ آهک به داخل آنها زیاد است؛ ضمن اینکه معایب دیگری مانند هزینه ساخت بالایی دارند و جابجایی آنها غیرممکن است.
- مخزن فایبرگلاس
بدنه مخزن فایبرگلاس نقطه ضعف دارد و مقاومت آن در برابر ضربه، پایین‌تر از دیگر مخازن است که یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های میان مخزن فایبرگلاس و پلی‌اتیلن است. این مخازن برای نگهداری آب در زمین‌های زراعی و صنعت کشاورزی مرسوم نیست و معمولا جهت نگهداری سیالات خورنده و محیط‌های مرطوب استفاده می‌شود.
- تانکر فلزی
تانکر فلزی مقاومت بالایی در زمان آتش‌سوزی و اشعه UV دارد، اما تنوع کم و جنس سنگین آن در زمان جابجایی از معایب این نوع تانکرها به حساب می‌آید.
- مخزن ژئوممبران
ژئوممبران نوعی ورق‌های عایق‌کاری است که در صورتی که به یکدیگر متصل شوند، می‌توانند به یک مخزن به صورت استخر (مثل: استخر پلاستیکی) تبدیل شوند که در صنعت کشاورزی، به صورت یک مخزن استفاده می‌شود. اما این مخزن نیازهای اولیه زیادی دارد و نقشه‌برداری از محل و پروسه طولانی راه‌اندازی آن توسط متخصصین انجام می‌شود.
بهترین مخزن برای کشاورزی چیست؟
با یک مقایسه ساده می‌توان نتیجه گرفت که مفیدترین و بهترین مخزن کشاورزی؛ مخزن پلی اتیلن است. این مخزن، علاوه بر آبیاری، در زمینه‌های مختلفی مانند؛ ذخیره‌سازی مواد شیمیایی و نگهداری محصولات کشاورزی استفاده می‌شود.
این نوع مخزن از جنس پلاستیک ساخته شده و دارای ویژگی‌هایی است که آن را برای کاربردهای کشاورزی مناسب می‌سازد. تانکرهای پلاستیکی در انواع طرح‌ها و لیتراژهای مختلف شامل اندازه‌های کوچک و بزرگ می‌شوند.
مثلاً در صنعت باغداری، میوه‌ها و سبزیجات، پس از برداشت محصول، ممکن است نیاز به نگهداری آن در شرایط مناسب داشته باشند. مخازن پلی اتیلن با ایجاد شرایط محیطی مناسب از جمله حفظ رطوبت و محافظت شده برای محصولات از آنها نگهداری می‌کنند. از پرکاربردترین مخازن پلی اتیلن می‌توان به مخزن عمودی و مخزن افقی اشاره داشت که شکل ظاهری آنها از نامشان پیداست.
مخزن کشاورزی
همچنین، مخازن پلی اتیلن در صنعت کشاورزی به عنوان مخازن مواد شیمیایی مانند مخزن اسید، قابل استفاده هستند و برای کنترل آفات و بیماری‌ها در مزارع استفاده می‌شوند. این مخازن با دارا بودن مقاومت شیمیایی مناسب و خاصیت آنتی باکتریال، محلول‌ها را در شرایط ایمن و بهداشتی نگهداری می‌کنند و از ورود آلودگی به زمین و آب‌های زیرزمینی جلوگیری می‌کنند. استفاده از مخزن زیتون، یکی دیگر از کاربردهایی است که برای افرادی که در زمینه کشت زیتون و کشاورزی فعالیت می‌کنند؛ مناسب در نظر گرفته می‌شود.
چه عواملی بر میزان آب مصرفی یک زمین کشاورزی تاثیر می‌گذارد؟
اولین نکته در زمان محاسبه حجم مخزن آب برای زمین کشاورزی، آگاهی پیدا کردن از حجم آب مصرفی زمین زراعی است که برای محاسبه لیتراژ و حجم مورد نیاز در زمان تهیه تانکر، ضروری است. عوامل مختلف مانند نوع محصول، جنس خاک و مساحت زمین برای محاسبه میزان آب مصرفی مورد نیاز یک زمین کشاورزی یا مخزن گلخانه اهمیت دارد.
در لیست زیر به معرفی مهمترین آنها می‌پردازیم:
- میزان دفعات آبیاری
- مساحت زمین زراعی
- میزان تراکم سطح زیر کشت
- نوع گیاهی زیر کشت
- میزان رطوبت، نوع اقلیم و شرایط آب و هوای منطقه
- نوع خاک زمین زراعی
- سن و سال گیاه
آبیاری قطره‌ای چیست؟
آبیاری قطره‌ای، یک روش پیشرفته آبیاری گیاهان است که با صرفه‌جویی در مصرف آب ، گیاه از ریشه ، آبیاری می‌شود و با استفاده از این روش می‌توان محصول را به میزان 10 برابری تولید کرد. در جدول زیر مزایا و معایب این روش را مشاهده می‌کنید.
معایب
- گرفتگی قطره چکان‌ها
- بالاترین بازدهی
- جمع شدن نمک
مزایا
- صرفه‌جویی در مصرف آب و هزینه‌ها
- نرسیدن آب به درختانِ با ریشه‌های پهناور
- امکان تطبیق با انواع محصولات
- بالا بودن هزینه اولیه اجرا
- حفظ سلامت گیاهان
- تزریق همزمان کود
امروزه آبیاری قطره‌ای، جایگزین بسیاری از روش‌های آبیاری زمین‌های کشاورزی شده و باعث شده تا کشاورزان زیادی برای کاهش مصرف آب و رشد بیشتر محصول به این روش روی بیاورند.
مخزن کشاورزی
تجهیزات مورد نیاز برای آبیاری قطره‌ای چیست؟
- مخزن
- پمپ آب
- فیلتر آب
- مخزن کود
- فیلتر توری یا دیسکی
- لوله اصلی
- لوله آبرسانی
- لوله‌های جانبی یا فرعی
- قطره چکان و اتصالات لازم
در ادامه، تجهیزات اصلی و مورد نیاز در سیستم آبیاری قطره‌ای را به تفکیک معرفی می‌کنیم:
۱. منبع یا مخزن ذخیره آب
اولین بخش سیستم، مخزن آب است که معمولاً از جنس پلی‌اتیلن انتخاب می‌شود تا در برابر نور خورشید و خوردگی مقاوم باشد.
ظرفیت مخزن بسته به وسعت زمین انتخاب می‌شود (مثلاً ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ یا مخزن ۵۰۰۰ لیتری).
برندهایی مثل تهران پلیمر یارا مخازن استاندارد برای سیستم‌های آبیاری تولید می‌کنند.
۲. پمپ آب
پمپ آب وظیفه دارد فشار لازم برای رساندن آب به لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها را تأمین کند.
توان پمپ بر اساس متراژ زمین و تعداد قطره‌چکان‌ها تعیین می‌شود.
پمپ‌های سانتریفیوژ یا شناور مخزن معمولاً استفاده می‌شوند.
۳. فیلتر یا صافی
برای جلوگیری از گرفتگی قطره‌چکان‌ها، فیلترها الزامی‌اند.
انواع فیلتر:
- فیلتر توری (Screen Filter)
- فیلتر دیسکی (Disc Filter)
معمولاً در خروجی پمپ نصب می‌شوند.
۴. لوله‌های اصلی و فرعی
- لوله اصلی (Main Line): آب را از پمپ به نواحی مختلف می‌رساند.
- لوله نیمه‌اصلی (Submain): بین خط اصلی و لوله‌های فرعی قرار دارد.
- لوله فرعی یا لترال (Drip Line): محل اتصال قطره‌چکان‌هاست.
جنس لوله‌های آبیاری قطره‌ای، معمولاً از پلی‌اتیلن مقاوم به UV است.
۵. قطره‌چکان (Dripper)
قطره‌چکان مهمترین جزء سیستم است و وظیفه دارد آب را با دبی مشخص به ریشه گیاه برساند.
انواع آن:
- ثابت (غیرقابل تنظیم)
- تنظیمی (Adjustable)
- خودتنظیم (PC Dripper) برای زمین‌های شیب‌دار
۶. اتصالات و شیرآلات
برای اتصال و کنترل مسیر آب در بخش‌های مختلف استفاده می‌شوند.
انواع متداول:
- رابط‌ها، زانوها، سه‌راهی‌ها
- شیرهای انتهایی و کنترل فشار
- بست و پین لترال
۷. کنترلر و تایمر (در سیستم‌های هوشمند)
در سیستم‌های نیمه‌اتوماتیک یا اتوماتیک از تایمر و کنترلر برای زمان‌بندی آبیاری استفاده می‌شود.
برخی مدل‌ها حتی با سنسور رطوبت یا WiFi کار می‌کنند.
مخزن ذخیره کود
تانک کود از جنس پلی اتیلن یا دیگر انواع مخازن است و برای نگهداری و تزریق کود از آن در زمین زراعی استفاده می‌شود. این تانکر برای نگهداری مایع کود نیز کاربرد دارد و در مواقع نیاز به همراه آب با کمک پمپ به محصولات تزریق می‌شود. ترکیب آب و کود در مخزن با توجه به استانداردهای خاصی انجام می‌شود و بهترین نوع مخزن برای ذخیره‌سازی این مواد، مخزن پلی اتیلن است.
جمع‌آوری و ذخیره آب باران
ذخیره آب باران، یکی از کاربردهای مخزن ذخیره است که برای زمین کشاورزی بسیار کارآمد است. برای این کار، نیاز به یک سطح مسطح با شیب ملایم است که آب را به حوضچه هدایت می‌کند، سپس آب از داخل فیلترهای آب داخل مخزن عبور کرده و با پمپاژ در مخازن، ذخیره و نگهداری می‌شود.
از دیگر مخازنی که می‌توان در زمین‌های زراعی و دیگر موقعیت‌ها استفاده کرد، مخزن تاشو است. مخزن آب تاشو (کیسه‌ای) نیز از مخازن پرمصرف صنعت پلیمر است که معمولا برای استفاده موقت و حمل و نقل استفاده می‌شود.
نکات مهم در زمان خرید مخزن کشاورزی
- انتخاب مخزن بر اساس نوع محصول برای پرورش
- آگاهی از سن و سال گیاهان
- آگاهی از میانگین بارندگی، رطوبت هوا و نوع اقلیم منطقه
- توجه به جنس خاک و مساحت زمین زراعی
- توجه به دفعات آبیاری زمین زراعی
خـلاصـه مـقـالـه :
مخزن مناسب کشاورزی، تاثیر مستقیم بر روی تامین آب یک زمین زراعی دارد که مهمترین مسئله کشاورزان است. در حال حاضر، بهترین مخزن برای استفاده در صنعت کشاورزی، مخزن پلی اتیلن است که چند سالی است که جایگزین مخازن فلزی شده است. حجم و اندازه مخزن کشاورزی باید به میزان مصرف آب زمین، به درستی محاصبه شود که عوامل تاثیرگذار مربوط به آن را بیان کردیم. ضمن اینکه در مقاله، به بررسی مخزن پلی اتیلن در صنعت کشاورزی و روش آبیاری قطره‌ای پرداختیم و همینطور به نکاتی که یک کشاورز برای خرید یک مخزن نیاز دارد، اشاره کردیم.
سلام برای ۱۰۰ درخت گردو مخزن چند لیتری لازم است
سلام
حجم مخزن آب برای آبیاری به تعداد و سن درخت، فاصله بین نوبت‌های آبیاری و میزان آب مصرفی هر درخت بستگی داره.
پس روش آبیاری و شرایط اقلیمی منطقه مهمه.
اگر آب دائم ندارید، باید مخزنی با ظرفیت بیشتر انتخاب کنید.
مثلا: برای 100 درخت گردو بالغ، اگر هر 3 روز یک‌بار آبیاری دارید و هر درخت روزانه حدود 60 لیتر آب نیاز داره(که حتما باید با توجه به نیاز آبی هر درخت محاسبه بشه) شما به یک مخزن 18,000 لیتری نیاز دارید.