آبیاری قطره‌ای با تانکر (استفاده از مخزن بدون پمپ و با پمپ)

آبیاری قطره‌ای (به انگلیسی: Drip Irrigation) با عنوان “آبیاری موضعی” و “میکرو” هم شناخته می‌شود. نوعی روش آبیاری گیاهان در زمین کشاورزی است که کاربرد بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد. در این نوع روش آبیاری، آب مانند شبکه‌ای در سراسر مزرعه به کمک قطره‌چکان و با فشار کم بر روی زمین پاشیده می‌شود. با این روش، آب به آهستگی پای گیاه ریخته شده و موجب افزایش بازدهی و صرفه‌جویی در آبیاری می‌شود.

سیستم آبیاری قطره‌ای می‌تواند کارایی بیشتری نسبت به دیگر روش‌های آبیاری مانند “آبیاری زیر سطحی” و “آبیاری بارانی” داشته باشد. در این روش، به دلیل اینکه مساحت و عمق کمی از سطح خاک خیس می‌شود، میزان تبخیر آب کاهش پیدا می‌کند. این امر باعث می‌شود تا میزان آب مصرفی کاهش پیدا کند و بیشترین بهره‌وری از آب به وجود بیاید. مدیریت سیستم‌های آبیاری برای کشاورزی و قطره‌ای آسان است، زیرا این سیستم‌ها ثابت هستند.

در این سیستم آبیاری به راحتی می‌توان آبیاری کود (اختلاط کود و آب) را انجام داد. سیستم آبیاری قطره‌ای، گاهی روش‌های سنتی کوددهی سطحی را غیر موثر می‌کند. این نوع روش تا میزان ۹۵٪ در مصرف کود صرفه‌جویی به وجود می‌آورد. سیستم‌های آبیاری قطره‌ای کودهای شیمیایی مخلوط و حل شده را به سیستم اعمال می‌کند و به این روش کوددهی و آبیاری به صورت همزمان، آبیاری شیمیایی (شیمیاری) هم گفته می‌شود.

کیفیت طراحی سیستم آبیاری قطره‌ای چگونه در روند آبیاری تاثیر می‌گذارد؟

سیستم‌های طراحی شده با کیفیت بالا، آب با کیفیت را به طور یکنواخت در سراسر مزرعه پخش می‌کنند. این باعث می‌شود که تمامی گیاهان به مقدار کافی آب دریافت کنند و رشد بهینه‌ای داشته باشند. طراحی بهینه باعث کاهش هدررفت آب می‌شود. ضمن اینکه با استفاده از تجهیزات مدرن و دقیق، آب به مقدار نیاز به ریشه گیاهان تحویل داده می‌شود.

سیستم‌های با کیفیت معمولاً دوام بیشتری دارند و در برابر خرابی‌ها مقاوم‌تر هستند، که این موضوع هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش می‌دهد. با کنترل دقیق میزان و محل آبیاری، امکان کاهش بیماری‌های ناشی از رطوبت زیاد در برخی قسمت‌ها و خشکی در دیگر قسمت‌ها فراهم می‌شود. برخی از تجهیزات مهم در این سیستم، مخزن آب کشاورزی پلی اتیلن و پمپ است که نسبت به نوع نصب در زمین کشاورزی باید در نظر گرفته شود.

تجهیزات لازم برای اجرای سیستم آبیاری قطره‌ای شامل موارد زیر است:

• مخزن آب و پمپ
• کنترل مرکزی
• ایستگاه پمپاژ و فیلتراسیون
• فیلتر توری یا دیسکی
• تانک کود
• لوله‌های اصلی
• لوله آبرسانی
• لوله‌های فرعی و جانبی
• قطره چکان و اتصالات لازم

تانکر آب برای آبیاری قطره‌ای

انتخاب تانکر آب بر اساس نیاز گیاهان و تعیین ظرفیت تانکر آب به صورت متناسب با مساحت زمین کشاورزی انجام می‌شود. تانکر با ظرفیت مناسب، این امکان را فراهم می‌کند که آب کافی برای آبیاری همیشه در دسترس باشد و زمان پر شدن آن به تاخیر نمی‌افتد.

تانکر آبیاری قطره‌ای

یکی از عوامل مهم در آبیاری قطره‌ای؛ توجه به ارتفاع تانکر آب است. تانکر آب باید در ارتفاعی قرار بگیرد که میزان فشار کافی برای انتقال آب به سیستم قطره‌ای فراهم شود. این ارتفاع بین ۱ تا ۳ متر از سطح زمین تنظیم می‌شود و در شرایط خاص نیاز به تنظیمات بیشتر دارد.

ارتفاع تانکر آبیاری قطره‌ای

ارتفاع تانکر تاثیر زیادی بر فشار آب و یکنواختی توزیع آب دارد. اگر تانکر در ارتفاعی بالاتر از نیاز نصب شود، امکان فشار آب بیش از حد به سیستم آسیب به وجود می‌آید که باعث هدر رفتن آب می‌شود. همینطور برعکس اگر تانکر در ارتفاع پایین قرار داشته باشد، فشار آب ناکافی بوده و سیستم قطره‌ای نمی‌تواند به درستی عمل کند.

به طور کلی ارتفاع نامناسب تانکر، منجر به توزیع نابرابر آب می‌شود. به همین دلیل انتخاب ارتفاع تانکر آب در سیستم آبیاری قطره‌ای باید با دقت بررسی و بر اساس نیازهای خاص هر باغ یا زمین زراعی صورت پذیرد.

جمع آوری و ذخیره آب باران با استفاده از مخزن آب

بیشتر بخوانید

مراحل تنظیم ارتفاع تانکر آبیاری قطره‌ای شامل چیست؟

• انتخاب موقعیت مناسب: ابتدا محل مناسب برای تانکر آبیاری قطره‌ای را انتخاب کنید. (انتخاب موقعیت قرار دادن تانکر با انجام محاسبات مانند میزان شیب زمین، فاصله بین تانکر، گیاهان و نوع قطره‌چکان‌ها انتخاب می‌شود.)
• تعیین ارتفاع اولیه: ارتفاع اولیه برای تانکر آبیاری قطره‌ای تعیین می‌شود. ابزارهای فشار آب می‌توانند فشار آب را در نقاط مختلف سیستم بررسی کنند.
• تنظیم ارتفاع: سپس تنظیم ارتفاع تانکر آبیاری قطره‌ای به صورت تدریجی و بر اساس آزمون و خطا با استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری و کنترل، ارتفاع تانکر آبیاری قطره‌ای تنظیم می‌شود.
• مشاهده و اصلاح: با مشاهده ارتفاع تانکر آبیاری قطره‌ای و بر اساس آزمایش و نتایج، می‌توان به ارتفاع مناسب تانکر دست یافت.
• مراقبت و نگهداری: تانکر آبیاری قطره‌ای به صورت منظم مراقبت و نگهداری می‌شود تا از عملکرد بهینه آن اطمینان حاصل شود.

نحوه کار شبکه آبیاری قطره‌ای چگونه است؟

پس از محاسبه حجم مناسب مخزن ذخیره آب کشاورزی برای زمین زراعی در سیستم آبیاری قطره‌ای، آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه فرستاده می‌شود. سپس در سیکلون، شن و گل و لای درشت ته‌نشین می‌شوند و همینطور برای جلوگیری از ایجاد ریزجانداران و جلبک‌ها نیز توسط این فیلتر گرفته می‌شوند. فیلتر دیسکی یا توری نیز بقیه مواد جامد معلق در آب را می‌گیرد و بخشی از آب وارد تانک کود می‌شود و با حل مقداری کود در آب، این محلول از انتهای دیگر تانک، وارد جریان اصلی آب می‌شود تا از طریق لوله‌های توزیع کننده شده در نهایت توسط قطره‌چکان به پای گیاه برسد.

مزایای شبکه آبیاری قطره‌ای را در لیست زیر مشاهده می‌کنید:

• کاهش مصرف آب
• رسیدن آب به پای گیاه
• افزایش بازدهی
• مدیریت آسان
• استفاده از آب‌های بازیافتی
• کاهش فرسایش خاک
• کاهش رشد علف هرز
• توزیع آب یکنواخت
• کاهش هزینه نیروی کار

سیستم آبیاری قطره‌ای در صنعت کشاورزی

معایب آبیاری قطره‌ای

• هزینه زیاد در ابتدای کار
• گرفتگی لوله‌ها و قطره‌چکان در صورتی که از سیستم فیلتراسیون استفاده نشود.

قطره چکان و انواع آن

یکی از مهمترین بخش‌های سیستم آبیاری قطره‌ای “قطره چکان” است. انتخاب قطره‌چکان مناسب برای سیستم آبیاری، از مهمترین تصمیم‌هایی است که کشاورزان باید در نظر بگیرند. انتخاب صحیح قطره‌چکان، هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهد و بر روی مجراهایی که بر اثر گرفتگی به سیستم آسیب می‌زنند به مقدار قابل توجهی تاثیر می‌گذارد. در زیر لیست انواع مختلف قطره‌چکان‌ها را مشاهده می‌کنید:

• قطره چکان دکمه‌ای
• قطره چکان با مجرای طولانی
• قطره چکان صفحه‌ای
• قطره چکان چند دهانه‌ای

شستشوی سیستم قطره‌ای (اسیدشویی)

در سیستم‌های آبیاری به منظور شستشوی رسوبات تثبیت شده در داخل لوله‌ها و قطره‌چکان‌های ناشی از مواد شیمیایی محلول در آب از “اسید” استفاده می‌کنند. این نوع رسوبات از آب آبیاری نشات می‌گیرند یا از تزریق کودهای محلول نامرغوب در آب به وجود می‌آیند. اسید‌های مناسب جهت شستشوی سیستم شامل موارد زیر هستند:

• اسید هیدروکلریک
• اسید سولفوریک
• اسید فسفریک

نوار آبیاری قطره‌ای

یکی از مهمترین اجزای سیستم آبیاری قطره‌ای نوار آبیاری (تیپ) است. تیپ می‌تواند جایگزین لوله آبرسان در سامانه سیراب کننده باشد و دیواره‌ی آن در مقایسه با لوله‌های قطره چکان دارای ضخامت کمتری است.

مدت زمان آبیاری قطره‌ای

مدت زمان آبیاری قطره‌ای می‌تواند بین چند دقیقه تا چند ساعت باشد. واضح است که هر گیاه نیاز متفاوتی به آب دارد و گیاهانی که دارای سیستم ریشه عمیق‌تری هستند، ممکن است نیاز کمتری نسبت به گیاهان با ریشه سطحی داشته باشند. ضمن اینکه دما، رطوبت و نور مستقیم نیز بر مدت زمان آبیاری تاثیرگذار است. مقدار آب لازم برای هر گیاه نیز متفاوت است. خاک خشک‌تر و کم نفوذپذیرتر نیاز به آبیاری بیشتری نسبت به خاک خاکستری و نفوذ پذیر دارد. فاصله‌گذاری‌ها، دبی آب، فشار آب و زمان فعالیت پمپ‌ها از عوامل دیگری هستند که در مدت زمان آبیاری تاثیر می‌گذارند.