نویسنده : پویا حیدرپور 
آب بندی مخزن بتنی یک فرآیند مهم در ساخت و نگهداری مخازن بتنی است که از ورود آب به داخل مخزن جلوگیری می‌کند. آب بندی مخزن بتنی، نه‌تنها مانع از نفوذ آب و جلوگیری از خرابی سازه می‌شود، بلکه عمر مفید مخزن را نیز افزایش می‌دهد. این فرآیند برای حفظ کیفیت مایعات ذخیره‌شده و آسیب‌های محیطی و سازه‌ای بسیار حیاتی است. در این مقاله‌های انواع روش‌های موثر آب‌بندی مخزن بتنی را بررسی می‌کنیم و به شما کمک می‌کنیم تا بهترین انتخاب را داشته باشید.
آب‌بندی مخازن بتنی
چرا آب‌بندی مخزن بتنی مهم است؟
اگر یک مخزن بتنی به درستی عایق نشود، نه‌تنها عملکرد بهینه‌ای نخواهد داشت، بلکه در طول زمان با مشکلاتی جدی مواجه می‌شود. آب‌بندی مخازن بتنی به منظور جلوگیری از نشت آب و حفظ کیفیت آب ذخیره شده از اهمیت بالایی برخوردار است.
در ادامه مهمترین دلایل ضرورت آب‌بندی مخازن بتنی را بررسی می‌کنیم:
- جلوگیری از نشت آب یا مواد شیمیایی به بیرون
آب‌بندی مخزن از هدررفت و نشت مخزن آب جلوگیری می‌کند. ذخیره آب آشامیدنی در دنیای امروز اهمیت ویژه‌ای دارد و به دلیل کم شدن منابع آبی، هر روز بر اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب افزوده می‌شود.
- محافظت از محتویات مخزن در برابر نفوذ آب‌های زیرزمینی
اگر از مخزن بتنی برای ذخیره مواد شیمیایی و اسیدی یا به عنوان مخزن اسید استفاده شود، محافظت از این ماده اهمیت زیادی پیدا می‌کند و ممکن است باعث ایجاد خطرات جبران‌ناپذیری شود.
- افزایش دوام و عمر مفید بتن
آب‌بندی مناسب باعث می‌شود تا مخزن در برابر عوامل آسیب‌زا مانند آب‌های زیرزمینی، رطوبت و نفوذ مواد شیمیایی مقاوم‌تر شود. آب‌بندی مناسب می‌تواند از ایجاد ترک‌ها جلوگیری کند یا ترک‌های ریز را پر کرده و مقاومت سازه را در برابر فشار هیدرواستاتیک افزایش می‌دهد و باعث افزایش طول عمر مخزن می‌شود.
- جلوگیری از ترک‌خوردگی ناشی از فشار یا تغییرات دما
آب‌بندی مخزن باعث جلوگیری از مخزن در برابر انبساط و انقباض مخزن می‌شود و از مخزن در برابر تغییرات دما و فشارهای محیطی حفاظت می‌کند. آب‌بندی اصولی و صحیح، آنها را برای مدت طولانی‌تری در شرایط عملیاتی مناسب حفظ می‌کند و مانع از ایجاد ترک خوردگی در اثر فشار می‌شود.
- حفظ سلامت عمومی و محیط زیست
آب‌بندی مخزن بتنی از نفوذ آب‌های زیرزمینی به داخل مخزن که باعث آلودگی محتویات آن می‌شود، جلوگیری می‌کند. همینطور نفوذ آلاینده‌ها و مواد شیمیایی از محیط بیرونی به داخل مخزن، کیفیت مایعات ذخیره‌شده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آب‌بندی مناسب از این نفوذ‌ها جلوگیری می‌کند و کیفیت آب یا سایر مواد ذخیره‌شده را حفظ می‌کند.
- تعمیرات و ارزیابی دوره‌ای
پس از اجرای مواد اولیه، باید تعمیرات دوره‌ای انجام شود تا اطمینان حاصل شود که سیستم آب‌بندی هنوز کارآمد است. آب‌بندی صحیح مخزن بتنی، باعث می‌شود تا در زمان بررسی دوره‌ای مخزن نیاز به هزینه اضافی نباشد و در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود.
آب‌بندی مخازن بتنی
روش‌های آب‌بندی مخزن بتنی
این فرآیند معمولا با استفاده از مواد و روش‌های خاص انجام می‌شود. به طور کلی آب‌بندی مخزن دارای دو مرحله آب‌بندی اولیه است که قبل از ساخت مخزن انجام می‌شود و آب‌بندی ثانویه که پس از ساخت و در صورت نشتی به وجود می‌آید.
در ادامه روش‌های آب‌بندی را مشاهده می‌کنیم:
۱. مواد کریستالی نفوذگر
استفاده از افزودنی‌های کریستالی (مثل Xypex یا Penetron) برای مسدود کردن منافذ بتن، یکی از روش‌های آب‌بندی مخزن بتنی در مرحله ساخت است. این مواد شامل ترکیباتی هستند که به داخل منافذ بتن نفوذ می‌کنند و آن را از داخل ضد آب می‌کنند و باعث افزایش مقاومت در برابر فشار آب، عملکرد طولانی مدت و خود ترمیمی بتن می‌شود.
۲. به‌کارگیری واتراستاپ در درزهای اجرایی یا انبساطی
نوارهای آب‌بند یا واتراستاپ، از موادی مانند PVC، پلی‌یورتان و لاستیک ساخته می‌شوند و در درزهای اجرایی و انبساطی بتن قرار می‌گیرند تا از نفوذ آب در این نقاط جلوگیری کنند. بعد از ایجاد شکاف و ترک‌خوردگی در مخزن، می‌توان از رزین‌های تزریقی مانند: پلی‌یورتان برای ترک‌های مرطوب، اپوکسی برای ترک‌های خشک استفاده کرد.
فوم‌های پلی‌اورتان به صورت تزریقی در ترک‌ها و فضاهای خالی بتن استفاده می‌شوند. این فوم‌ها با آب واکنش داده و حجیم می‌شوند و مانع از نفوذ آب می‌شوند. مزیت این فوم‌ها انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت پر کردن فضاهای کوچک و عملکرد سریع بوده و برای آب‌بندی ترک‌ها و درزهای موجود در مخزن بتنی مناسب است.
۳. انتخاب سیمان ضد سولفات و سنگدانه‌های مرغوب
ملات‌ها از ترکیبات پایه سیمانی با مواد افزودنی خاص تشکیل می‌شوند و به عنوان لایه آب‌بند روی سطح بتن اعمال می‌شوند. این نوع مواد مقاومت خوبی در برابر فشار آب و رطوبت دارند و برای مخازن آب آشامیدنی و فاضلاب مناسب هستند. این نوع آب‌بندی هزینه نسبتا پایین‌تر و کاربرد آسانی دارند.
پوشش‌های سیمانی (مانند دوغاب‌های سیمانی یا میکروسیلیس) با چسبندگی بالا بعد از ساخت مخزن و در صورت نشتی آب هم می‌توانند به از بین بردن ترک‌خوردگی‌ها و شکاف‌های مخزن بتنی کمک کنند.
۴. لایه‌های نفوذگر سطحی برای مسدود کردن منافذ بتن
ورق‌های از جنس پلاستیک (HDPE یا PVC) به عنوان لایه‌های عایق بر روی سطح داخلی یا خارجی مخزن نصب و باعث عایق‌کاری مخزن می‌شوند. به طور مثال ورق‌های ژئوممبران با استفاده از روش‌های مکانیکی بر روی مخزن ثابت می‌شوند و باعث بالا بردن مقاومت آن در برابر مواد شیمیایی و فشار آب، عمر بالا و کاهش نیاز به نگهداری می‌شود.
عوامل موثر بر آب‌بندی مخزن بتنی
- نوع بتن: نوع بتن‌های استفاده شده در ساخت مخزن بتنی در آب‌بندی مخزن تاثیرگذار است.
- شرایط محیطی: شرایط محیطی مانند دمای هوا، رطوبت و بارندگی در آب‌بندی مخزن تاثیرگذار است.
- طراحی مخزن: مخازن صاف و دارای زاویه مناسب، آب‌بندی بهتری خواهند داشت.
- کیفیت ساخت: مخازن با کیفیت ساخت بالا و دارای بتن با کیفیت، آب‌بندی بهتری دارند.
- استفاده از مواد آب‌بند: استفاده از مواد آب‌بند مانند پوشش‌های آب‌بند، لوله‌های آب‌بند و سیستم‌های آب‌بند، در آب‌بندی مخزن تاثیرگذار است.
- سن مخزن: مخازن قدیمی‌تر، ممکن است نیاز به تعمیر و بازسازی داشته باشند.
- نوع آب: آب‌های با شوری بالا یا اسیدی می‌تواند بر بتن تاثیر منفی داشته باشند.
- فشار آب: مخازن با فشار آب بالا، نیاز به آب‌بندی قوی‌تری دارند.
- کیفیت بتن‌ریزی: بتن‌ریزی با کیفیت بالا و تراکم مناسب، آب‌بندی بهتری خواهد داشت.
- مراقبت و نگهداری: مخازن با مراقبت و نگهداری، آب‌بندی بهتری خواهد داشت.
آب بندی مخازن بتنی
مراحل اجرای آب‌بندی مخزن بتنی
فرآیند اجرای آب‌بندی مخزن بتنی شامل چند مرحله کلیدی است که باید با دقت و رعایت اصول فنی انجام شود تا از نفوذ یا نشت آب جلوگیری گردد. در ادامه، مراحل اصلی این فرآیند را مرور می‌کنیم:
۱. بررسی و ارزیابی وضعیت مخزن
قبل از شروع آب‌بندی، باید مخزن را ارزیابی کنید تا ببینید چه مشکلاتی وجود دارد و چه مراحلی باید طی شود. شناسایی ترک‌ها، درزها، نشتی‌ها و نقاط ضعف سازه جزو این مراحل است و تعیین نوع فشار (مثبت یا منفی) بسته به محل اجرای آب‌بندی و وضعیت مخزن (پر یا خالی) انجام می‌شود.
۲. آماده‌سازی سطح بتن
سطح زیر مخزن باید به خوبی تمیزکاری شود تا گرد و غبار، چربی، جلبک یا مواد زائد از آن حذف شود و در صورت نیاز از واترجت یا برس سیمی هم استفاده می‌شود. معمولا داشتن سطحی صاف و زیرسازی سطح مخزن با تراشیدن تکمیل می‌شود. همچنین از دوغاب یا رزین‌های تزریقی برای ترمیم ترک‌ها استفاده می‌شود.
۳. انتخاب روش و مواد مناسب
- فشار مثبت: آب‌بندی از داخل مخزن با مواد پلیمری، پوشش‌های سیمانی یا ژل‌های آب‌بند
- فشار منفی: آب‌بندی از بیرون مخزن در صورت عدم امکان تخلیه، با مواد نفوذگر یا نانوکریستالی
۴. اجرای لایه‌های آب‌بند
در این مرحله، مواد آب‌بند را با قلم‌مو، اسپری یا ماله بسته به نوع ماده بر روی تانکر بتنی قرار می‌دهند و رعایت ضخامت و تعداد لایه‌ها طبق دستورالعمل سازنده باید انجام شود. در صورت استفاده از پوشش‌های دو جزئی، ترکیب دقیق اجزا و اجرای سریع فرآیند، الزامی است.
۵. تست و کنترل نهایی
تست آب‌بندی با پُرکردن مخزن و بررسی نشتی‌ها تکمیل می‌شود. در صورت نیاز، اجرای مجدد در نقاط آسیب‌دیده باید توسط متخصص انجام شود. تست‌هایی که برای کنترل نهایی انجام می‌شوند، شامل تست فشار، نفوذ، شیمیایی، فیزیکی، غیرمخرب و در نهایت تست دوره‌ای است که در مدت زمان مورد نظر انجام می‌شود که آیا پوشش‌ها هنوز کارآمد است یا خیر.
مخزن بتنی
تفاوت آب بندی مخزن بتنی، فلزی و پلی‌اتیلنی چیست؟
مخازن نگهداری مایعاتی مانند آب، اگر از جنس فلز باشند، مشکلاتی مانند خوردگی، پوسیدگی و زنگ‌زدگی آنان را تهدید می‌کند. علاوه بر این، سایش و تغییرات دمایی به آسیب‌دیدگی آنان بیشتر دامن می‌زند. به همین علت، آب بندی مخزن فلزی که به ویژه جهت نگهداری آب در صنایع کشاورزی و غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اهمیت بسیار زیادی دارد.
آب‌بندی مخزن ارتباط مستقیمی با جنس و ساختار آن دارد؛ مخازن پلی‌اتیلن به‌دلیل ساخت یکپارچه و بدون درز، معمولاً نیازی به آب‌بندی جداگانه ندارند و در برابر نفوذ آب بسیار مقاوم‌اند، در حالی‌که مخازن فلزی به‌ویژه در نقاط جوش یا اتصال، مستعد خوردگی و نشتی هستند و نیازمند پوشش‌های ضد زنگ و آب‌بند تخصصی‌اند. مخازن فایبرگلاس با وجود مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی، در صورت ترک‌خوردگی یا آسیب مکانیکی نیاز به آب‌بندی مجدد با رزین‌های خاص دارند.
اما مخازن بتنی به‌دلیل ذات ماده بتن، بیشترین نیاز به آب‌بندی دارند و باید با مواد نفوذگر، پوشش‌های پلیمری یا تزریقی تقویت شوند تا از نشت و آسیب‌های سازه‌ای جلوگیری شود؛ بنابراین انتخاب روش آب‌بندی باید متناسب با جنس مخزن، نوع سیال و شرایط محیطی انجام گیرد. برای تهیه مخزن مناسب، مقایسه بین مخازن بتنی، فلزی، فایبرگلاس و پلی‌اتیلن داشته باشید.
Telegram
WhatsApp
Eitaa
Soroush
